 |
 |
Od
1978 roku Polska jest sygnatariuszem Konwencji
Ramsarskiej –
o ochronie
obszarów wodno – błotnych. Konwencja powstała w
1971 roku i obecnie skupia 169
państw. W
preambule konwencji napisano:
„[...]
uwzględniając podstawowe
funkcje ekologiczne obszarów wodno – błotnych jako
regulatorów stosunków wodnych oraz jako
środowiska życiowego charakterystycznej
flory i fauny, a w szczególności ptactwa wodnego [...]
strony uzgodniły co
następuje: W granicach (częściowo) naszego miasta leży „obszar wodno – błotny”, który dzięki swym unikalnym dla ptactwa wodnego warunkom stał się Obszarem Chronionego Krajobrazu, pod nazwą „Bagna Średzkie”. (plan) |
| Obszar
ten o pow. 120,32 ha obejmuje dolinę
Strugi Średzkiej wraz z głównym nurtem
tej rzeki oraz torfowiskowymi rozlewiskami. Średnia szerokość obszaru
to 300 metrów. Utworzony
został uchwałą Rady Miejskiej 20.06.1995 roku,
którą zaktualizowano
23.06.2005r. Obszar ten jest ostoją rzadkich
gatunków ptaków wodnych, z
których ok. 25 to gatunki chronione. Spotkać tu można:
perkozy
rdzawoszyje, perkozki, bąki, łabędzie, cyranki, |
|
| Struktura stanowisk na "Bagnach Średzkich". |
|
Formy
ochrony przyrody Czym są obszary chronionego
krajobrazu i jakie zajmują
miejsce
w strategii ochrony przyrody w Polsce i w Europie? Doświadczenia
ostatnich lat
uczą, że ochrona przyrody jest skuteczna jeśli działania
wokół niej podjęte
prowadzone są systemowo. Oznacza to, że nie wystarczy już dziś
wyznaczyć i
starannie opisać wybrany, szczególnie cenny przyrodniczo
obszar. Każdy
obszar chroniony znajduje się w określonym otoczeniu, z
którym mniej lub
bardziej koresponduje. Inaczej
mówiąc ochrona przyrody poprzez formy ochrony
przyrody winna uwzględniać wzajemne oddziaływanie obszarów
objętych ochroną,
umożliwiając zachowanie bioróżnorodności biologicznej.
Ochrona przyrody, winna
więc uwzględniać nie określony obszar, lecz system wzajemnie
powiązanych
obszarów, nie rzadko pokrywających się i wzajemnie
przenikających, zależnych
od siebie. Formy
ochrony przyrody w Polsce dostosowane do regulacji UE
ustala Ustawa
z 16 kwietnia 2004 r „O ochronie przyrody”
z
późniejszymi zmianami.
|
| W strategii
ochrony przyrody w Polsce na najwyższym szczeblu drabiny
stoją Parki
Narodowe, których jest obecnie 23 i
które zajmują
3145 km2 czyli ok. 1%
powierzchni kraju. Ich głównym zadaniem
jest ochrona
szczególnie ważnych,
naturalnych lub zbliżonych do naturalnych ekosystemów,
wyjątkowych ze względów
naukowych, dydaktycznych, społecznych i kulturowych. Zadaniem
pośrednim parku są funkcje dydaktyczne i wychowawcze. Istotnym
kryterium jest
także wielkość, bo aby dany obszar mógł zostać parkiem
narodowym musi mieć co
najmniej |
|
 |
Nie
wszystkie jednak ważne przyrodniczo miejsca w kraju daje się objąć
statusem
Parków Narodowych (np. ze względu na zbyt mały obszar),
dlatego też kolejną
formą ochrony jest rezerwat
przyrody. Jest ich obecnie w Polsce 1499.
Wyróżnia się rezerwaty ścisłe,
do których wstęp
jest zabroniony. Ze względu na istotę ochrony wyróżnia się 6
rodzajów rezerwatów:
|
| Parków
Krajobrazowych lub Obszarów Chronionego Krajobrazu. Parki Krajobrazowe to twory terytorialne o zadaniach podobnych do Parku Narodowego i rezerwatu z tą jednak różnicą, że na ich terenie prowadzić można działalność gospodarczą i rolniczą, a ochronie podlegają tutaj zarówno walory przyrodnicze jak i krajobraz kulturowy. Obecnie w Polsce jest 125 Parków Krajobrazowych. Wokół Środy Wielkopolskiej istnieje kilka takich parków. Od południa mamy Żerkowsko – Czeszewski Park Krajobrazowy, ze wspaniałym rezerwatem faunistycznym „Dębno nad Wartą" oraz florystycznymi: , "Czeszewski las" (połączył w 2004r. rezerwaty "Czeszewo" i "Lutynia") i "Dwunastak". Część parku, łącznie z rezerwatem Dębno znajduje sie w granicach powiatu średzkiego (gm. Nowe Miasto). Od Zbrudzewa k. Śremu aż do granic Wielkopolskiego Parku Narodowego rozciąga się, wzdłuż Warty, Rogaliński park Krajobrazowy, a kilka kilometrów dalej rozpoczyna się Park Krajobrazowy im. gen. D. Chłapowskiego. |
 |
| Z kolei od północnego zachodu tuż przed Pobiedziskami mamy Park Krajobrazowy „Promno”, a dalej Lednicki Park Krajobrazowy i Park Krajobrazowy „Puszcza Zielonka”. Wszystkie Wielkopolskie parki krajobrazowe organizacyjnie skupione są w Zespole Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego (od 1999r). Jeśli jakiegoś obszaru nie można, ze względów formalnych objąć ochroną w postaci Parku narodowego lub Parku Krajobrazowego, a jest ważny ze względu na wartości przyrodnicze i krajobrazowe tworzy się obszary chronionego krajobrazu. Z istoty ochrony przypominają one Parki Krajobrazowe, nie wymagają one jednak tworzenia planów ochrony i nie stanowią jednostki organizacyjnej. Drugorzędnym, wyróżniającym jednak zadaniem obszarów chornionego krajobrazu jest łączenie, ochrona korytarzy dla ekosystemów chronionych, utworzonych przez parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe. |  |
 |
W myśl
koncepcji łaczenia
ze sobą obszarów chronionych i budowy korytarzy
ekologicznych porzez obszary
chronionego krajobrazu mamy od południa Środy całkiem spory organizm
ochronny w
postaci:
|
|
Drugim
takim istotnym skupiskiem form ochrony jest kierunek południowo
– wschodni
gdzie w dolinie Warty mamy:
Tymczasem
wypada jeszcze wymienić pozostałe, równie istotne formy
ochrony, którymi są:
|
 |
 |
Ostatnim
poziomem jaki możemy wyróżnić jest pojedynczy chroniony
obiekt czyli Pomnik
Przyrody. W ramach
wszystkich form występować może także ochrona gatunkowa.
Swoistymi formami ochrony są także:
* * *
|
| Żerkowsko - Czeszewski Park Krajobrazowy | |
 |
Już w 1909
roku z inicjatywy Fritza Pfuhla ochroną objęto 70 arowy fragment
lasu położony na lewym brzegu Warty, w okolicy Dębna, dziś już nieistniejący. Był to
pierwszy chroniony obszar lasu w Wielkopolsce. Niestety, w wyniku
niewłaściwej organizacji ochrony, uległ
on niemal całkowitemu zniszczeniu po I w.św. Dwa rezerwaty
przyrody
utworzono na tym terenie tuż przed 1939 rokiem, jednak ich dalszy los
pozostaje nieznany. Współczesny Park
utworzono w 1994r. Położony
jest na
pograniczu trzech powiatów: jarocińskiego, średzkiego i
wrzesińskiego i obejmuje 156, 4 km2. Swym położeniem obejmuje trzy
obszary o zasadniczo odmiennych warunkach fizyczno -
geograficznych:
|
|
Na prawym brzegu Warty
położony jest rezerwat leśny "Dwunastak"
utworzony w 1959 roku na pow. 9,12 ha, który obejmuje
skupisko
dębów i sosen o wysokości do 30 m i wieku do 160 lat. Do 1987
roku istniał w tej części jeszcze jeden rezerwat leśny - "Sarnice".
Rezerwat ten chronił 120 letnie dęby szypułowe i 70 letnie lipy
drobnolistne. Jednak wykreślony został z z ewidencji na skutek
huraganu, który 18.09 1987 roku niamal całkowicie go
zniszczył.
Podobny kataklizm zniszczył dokładnie trzydzieści lat wcześniej
rezerwat "Góry" położony na płn. od
leśniczówki i
chroniący 160 letnie dęby. W części południowej istnieją
obecnie dwa
rezerwaty: florystyczny "Czeszewski
las"
(222,62 ha) i faunistyczny "Dębno
n. Wartą". "Czeszewski
las"chroni
łęg wiązowo - jesionowy oraz grąd niski porastający okresowo zalewane
terasy doliny Warty. Rosną w nim 160 letnie dęby osiągające wysokość 34
metrów i 400 cm w obwodzie. W niższych stanowiskach
porastają
lasy łęgowe złożone z dębów szypułkowych,
jesionów
wyniosłych, wiązów szypułkowych i pospolityych
oraz
grabów zwyczajnych, lip drobnolistynych i
klonów
polnych. Wyższe stanowiska zajmują lasy grądowe złożone z
dębów
szypułkowych, jesionów wyniosłych, lip drobnolistnych,
grabów zwyczajnych i klonów zwyczajnych. Rezerwat powstał w 2004r poprzez
połączenie dwóch
istniejących
rezerwatów: "Czeszewo"
(pow. 27,61 ha) i "Lutynia"
(pow. 45, 8 ha). Szczególnie cennym
jest
rezerwat faunistyczny "Dębno
nad Wartą" o
pow.
21, 62 ha utworzony w 1974 roku. W granicach rezerwatu znajduje się
mieszany bór grądowo - łęgowy (dęby, olchy, wiązy i jesiony;
łacznie
23 gatunki drzew). Szczególnej ochronie podlega
populacja rzadkich
(wymierających zwierząt bezkręgowych m.in. ślimaki maskowce, ślimaki
świdrzyki, a także kilka gatunków, których
właściwym terenem
występowania są tereny górzyste. Otulinę parku w
części płd.-zach. i częściowo wschodniej zapewnia
utworzony w 1989 roku Obszar
|
 |
| opisy szlaków >> |
 |
Chronionego Krajobrazu
"Szwajcaria
Żerkowska" o pow. 15020 ha.
Ponadto w ramach sieci
NATURA 2000
utworzono obszary
częściowo pokrywające się z obszarem parku i obejmujące
głównie
dolinę Warty. Są
to: Obszar Specjalnej Ochrony
ptaków ("dyrektywa ptasia") pod nazwą "Dolina
Środkowej Warty",
jeden z 17 na terenie Wielkopolski, obszar Specjalnego Obszaru
Ochrony siedlisk ("dyrektywa
siedliskowa") pod nazwą "Ostoja
Nadwarciańska"
(również na lewym brzegu Warty) oraz Specjalny Obszar Ochronny
("dyrektywa siedliskowa")
pod nazwą "Lasy
Żerkowsko- Czeszewskie". Na
terenie parku, którego głównymi zaletami są
oddalenie
od ruchliwych szlaków komunikacjnych i przepiękne
morenowe krajobrazy, "przemalowywane" o każdej niemal porze roku
"soczystą" przyrodą, spotkać można także wiele cennych
architektonicznie obiektów. Do najciekawszych
należą:
|
| Drewniany, zrębowy kościół w Czeszewie |
|
 |
| Pałac Gorzeńskich i Chełkowskich w Śmiełowie. Muzeum Adama Mickiewicza. |
|
Łuszczanów,
Mikuszewo,
Miłosław,
Paruchów, Pawłowice, Podlesie, Pogorzelica,
Przybysław,
Raszewy,
Rudki, Szczodrzejewo, Szczonów, Śmiełów,
Żerków i
Żółków. 28 września 2007 roku utworzono Mickiewiczowski
Park Kultury
obejmujący miejsca związane z pobytem Adama Mickiewicza w 1831 roku
oraz silny do dzisiaj kult poety w tych okolicach. Park obejmuje
Żerków oraz Brzostków, Gęczew, Lgów i
Śmiełów.
|
 |
 |
|
Podział
powierzchni parku
na
poszczególne gminy
|
Podział
gruntów parku (dla porównania lesistość Polski: 28,9%) |
 |
 |
| Jezioro Średzkie | |
| Wody
zajmują 642 tys ha powierzchni całej pow. Polski. Sieć
wodną tworzą na terenie Polski rzeki i jeziora, a także kilka
kanałów, z których najdłuższy to kanał Wieprz -
Krzna ( |
 |
 |
Zasoby wody słodkiej na ziemi szacuje się na 37,5 mln km3, z tego dla Polski to ok. 220 km3 wody.70 % tej liczby tracimy w wyniku parowania, reszta stanowi zlewnię rzek. W Polsce na 1 mieszkańca przypada rocznie 1580m3 wody, podczas gdy przeciętny Europejczyk ma do dyspozycji 4560m3. Sytuacja nie wygląda więc zbyt różowo. Do tego dodać należy jeszcze cały zespół przedsięwzięć, które należy podejmować by utrzymać ekosystemy rzeczne. Innymi słowy, by zapewnić odpowiednio wysoki (minimalny dla równowagi ekologicznej) poziom wód. Centralne województwa w Polsce, w tym i Wielkopolska zajmują niechlubne, ostatnie miejsce pod względem dostępności wody w m3 na jednego mieszkańca na rok. Na ten niekorzystny stan rzeczy wpływ mają min także niskie roczne sumy opadów, zwiększony odpływ (spowodowany także procesami melioracyjnymi) i stałe obniżanie poziomu wód gruntowych. |
| Najskuteczniejszym sposobem przeciwdziałania tym zjawiskom jest zapobieganie zbyt wczesnemu odpływowi wód poprzez programowe (odpowiednio rozmieszczone w terenie) spiętrzanie i budowę sztucznych zbiorników wodnych zwanych retencyjnymi (łac. retineo - zatrzymywać). Zatrzymywanie wody w sztucznych zbiornikach daje olbrzymie możliwości regulacji jej przepływu w rzece, przy czym dla sprawnego działania w tym zakresie spełnionych musi być kilka istotnych warunków. Pierwszym z nich jest jak już powiedzieliśmy programowe, strukturalne objęcie tematu, co oznacza, że rozmieszczenie zbiorników wodnych, ich stopień zapełnienia, przepływ wody w śluzach podlega określonemu algorytmowi i nie jest przypadkowe. Oznacza to, że tak zbudowany system wymaga sprawnego, ekonomicznego zarządzania, co nieodmiennie związane jest z określonym podmiotem. W Polsce zajmuje się tym Biuro Gospodarki Wodnej podległe Ministrowi Środowiska. Podlegają mu Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej, które dzielą pomiędzy siebie |  |
 |
obszar Polski na 7 części: Gdańsk, Szczecin,Poznań, Wrocław, Gliwice, Kraków, Warszawa. Funkcję doradczą na wszystkich szczeblach sprawuje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej wraz z oddziałami (Gdynia, Poznań, Wrocław, Katowice, Kraków). Poznański Regionalny Zarząd Gospodarki wodnej to drugi co do wielkości, pod względem powierzchni region (po warszawskim) i obejmuje 55,2 tys km2. Drugim warunkiem prawidłowego administrowania retencją wód jest równoprawne traktowanie małych i dużych rzek. Warto pamiętać, że o ogólnym bilansie wodnym decyduje suma sprawnego działania całego systemu - synergia w najczystszej postaci! Najstarszym zbiornikiem retencyjnym z grona największych na terenie Polski jest zbiornik Leśna (Jezioro Leśniańskie) na rzece Kwisa (lewy dopływ Bobru, wypływa z Gór Izerskich) o pow. 140 ha (poj. 15 mln m3) wybudowany w 1907 roku!Jednak prawdziwe giganty powstawały w latach 60, 70 i 80 tych XX wieku. |
| Największy
z nich to oczywiście Włocławek o pow. 7040 ha (poj. 408 mln m3)
zbudowany przez spiętrzenie wód Wisły w 1970 roku. Pod
względem
powierzchni drugie miejsce na liście zajmuje zbiornik w
Jeziorsku
regulujący Wartę na terenie Wielkopolski, oddany do użytku w 1986 roku.
Liczy 4230 ha.Jednak
pod względem pojemności zajmuje dopiero trzecie miejsce (202,8 mln
m3). Na pierwszym miejscu w tej kategorii niepodzielnie
króluje Solina na Sanie, która zajmuje tylko 2110
ha, ale
dysponuje przestrzenią mogącą pomieścić 472 mln m3 wody czyli więcej
niż trzy razy większy powierzchniowo Włocławek! Zbiornik
ten powstał w 1968 roku. Do
najmłodszych należy Czorsztyn-Niedzica oddany do użytku w 1997 roku.
Jego powierzchnia wynosi |
 |
 |
Dlatego też specjaliści zaczęli promować już od ostatniego dziesięciolecia XX wieku nowe sposoby retencji - powrót do retencji naturalnej poprzez maksymalne ograniczenie wycinania nadbrzeży i szlaków wodnych z roślinności. W nowej strategii wodnej czołowe miejsce zajmuje tzw. mała retencja - zbiorniki wodne na małych rzeczkach o niewielkiej względnej pojemności. Na terenie Poznańskiego Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej istnieje kilkanaście większych i mniejszych zbiorników retencyjnych, do których zalicza się także zbiornik "Środa" na rzece Moskawie (56 km, źródła k. wsi Jezierce) czyli nasze Jezioro Średzkie (wg nazewnictwa topograficznego). Stanowi jeden z 31 zbiorników wodnych województwa wielkopolskiego administrowanych przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu. Znajduje się na 13 miejscu pod względem wielkości liczonej powierzchnią całkowitą i użytkową. Zbiornik retencyjny Środa znajduje się także na liście 87 obiektów hydrotechnicznych w Wielkopolsce o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa ludzi i środowiska naturalnego. |
| Oddano
go do użytku w 1972 roku, po budowie tamy betonowo-ziemnej (1968-71) o
długości |
 |
 |
Zwrócono baczną uwagę na czystość wód wpływających do jeziora (górny bieg Maskawy) poprzez monitorowanie współużytkowania środowiska wzdłuż jej brzegów (likwidacja spustów ścieków, przyzagrodowe, zbiorowe oczyszczalnie ścieków itp.) Ponadto za pomocą odpowiednich środków chemicznych, obojętnych dla flory i fauny znacznie poprawiono przejrzystość wody i jej skład chemiczny. Rokrocznie trwa oczyszczanie kąpieliska i brzegów jeziora. Samo kąpielisko wzbogacono o nową infrastrukturę (scena letnia), zmodernizowano pomosty, zadbano o zieleń. Sytuacja uległa zdecydowanej poprawie, choć wiadomo, że tak skomplikowany ekosystem nie odnowi się w ciągu jednego roku. Dzisiaj średzkie jezioro to zalew retencyjny o dużym znaczeniu dla rolnictwa, wędkarzy, to ważny element rekreacji dla Środy i okolic. Nie w pełni poznaną dotychczas florę zbiornika tworzą m.in. trzcina pospolita, pałka waskolistna, |
| łaczeń baldaszkowaty, żywokost lekarski, moczarka kanadyjska oraz będący pod ochroną grążel żółty. Jezioro stanowi również doskonale rozwinięty ekosystem fauny, a szczególnie ptaków. Jezioro i okolicę zamieszkują perkoz dwuczuby, bączek, łyska, krogulec, remiz, trzciniak, zimorodek i inne. W sezonie częstym gościem jest bocian biały. Swe miejsca lęgowe ma tutaj także kilka par łabędzi niemych. Najwyższym punktem okolicy, górującym nad jeziorem jest wzniesienie "92,4" położone na drodze przebiegającej wschodnią stroną jeziora do Mącznik, kilkanaście metrów na północ od cmentarza w Mącznikach. Szczególnie różnicę wysokości widać z drogi Środa - Nekla, po drugiej stronie jeziora. Drugim istotnym wzniesieniem jest punkt "91,8" wypadający na lewym poboczu drogi Środa - Nekla, kilkanaście metrów na północ za przepustem, kierującym wody niewielkiego cieku wodnego do jeziora. |  |
 |
Wysokość
lustra wody ok. *
* *
Przedstawiciele świata roślinnego: trzcina pospolita, pałka wąskolistna, łączeń baldaszkowaty, żywokost lekarski, moczarka kanadyjska, grążel żółty (ochrona prawna), turzyca, oczeret Ptactwo osiadłe: perkoz dwuczuby (ok. 10 par), perkozek, bączek (prawdopodobnie lęgowy), bocian biały łabędź niemy, łyska, kokoszka wodna, remiz, strzyżyk, świergotek łąkowy, trzciniak, brzęczka, dzięciołek, dzięcioł zielony, zimorodek, brzegówka |
|
Ptactwo
- migracje:
perkoz rdzawo szyi, kormoran, czapla siwa, cyranka, gągoł, błotniak stawowy i łąkowy, sokół wędrowny, czajka, łęczak, piskliwiec, mewa srebrzysta, rybitwa rzeczna Inne: tygrzyk paskowaty, bóbr, wydra |
 |
| Plan Jeziora Średzkiego >> |
| Międzynarodowa ochrona przyrody | |
 |
Na ogólnoświatowym
szczeblu nad ochroną przyrody
czuwa organizacja powołana w Fonteinbleau w 1948r, wtedy jeszcze pod
nazwą International
Union for the Protection of Nature IUPN. W 1956r
organizacja zmieniła nazwę na International
Union for
Conservation of Nature and Natural Resources. Od 1990 nazywana jest
także The
World Conservation Union. Skupia obecnie 83
państwa i ponad 1000 organizacji pozarządowych zajmujących sie ochroną
przyrody
i środowiska naturalnego. Jedna z komórek
organizacji, World
Commision
Protected Area (WCPA) opracowała modelowe formy ochrony
przyrody (rysunek - linie
przerywane), które z różnymi
przekształceniami rekomendowane są
dla ustawodawstwa poszczególnych państw. Najbardziej
spektakularnym przedsięwzięciem
organizacji jest jednak publikowanie tzw "Czerwonej księgi"
gatunków
zagrożonych wyginięciem. W imieniu organizacji badaniem,
definiowaniem i
publikacją listy zajmuje się Species
Survival Commision
(SCC). Od
1999r. Polska jest stroną Konwencji
o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej oraz siedlisk
przyrodniczych (Conventional on the Conservation of European Wildlife
and Natural Habitats), którą ustanowiono w
1972r w Bernie (weszła w zycie w 1982r). Od 1995 roku jesteśmy także
sygnetariuszami Konwencji
o Bioróżnorodności Biologicznej powstałej w
1992 w Rio de Janeiro. Najważniejsze obiekty dziedzictwa
naturalnego trafiają także na Listę
Światowego Dziedzictwa UNESCO będącą
załącznikiem do Konwencji o
Ochronie Światowego Dziedzictwa UNESCO z 1972r. Niestety w naszym kraju taki
obiekt jest tylko jeden: Białowieski
Park Narodowy. W ramach
współpracy międzynarodowej UNESCO prowadzi także od
1971r program
badawczy Men
and Biosphera (MaB) w ramach którego tworzy się
tzw. Rezerwaty
Biosfery.
|
| Na tej liście znajdują się
min. Rezerwat
Biosfery Białowieża (1976,
rozszerzenie 2005), Rezerwat
Biosfery Babia Góra (1976),
Jeziora Mazurskie (od
2017), wcześniej Jezioro
Łuknajno (1976), Słowiński Rezerwat Biosfery (1996),
Trójstronny Transgraniczny
Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie: Polska-Słowacja-Ukraina (1992/1998),
Transgraniczny
Rezerwat Biosfery Karkonosze (1992),
Tatrzański Transgraniczny Rezerwat
Biosfery (1992),
Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska (2000),
Trójstronny
Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie:
Polska-Ukraina-Białorus (2002/2011),
Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie (2010),
Transgraniczny Rezerwat
Biosfery „Roztocze” (2019) |
 |
 |
W 1992r.
Rada Europejska przyjęła koncepcję sieci ekologicznej, jednolitej dla
całej
Europy, której głownym zadaniem jest zdefiniowanie i ochrona
obszarów
zapewniajacych bioróżnorodność. Istotą tego dążenia
jest przekonanie, że
zachowanie bioróżnorodności gatunków jest możliwe
jeśli zapewni się im
odpowiednie warunki migracji pomiędzy obszarami objętymi ochroną.
|
| Sednem sieci EECONET
(European Ecological Network) jest więc pojęcie korytarza
ekologicznego, który łączy tzw. obszary węzłowe. Obszary
węzłowe i korytarze
dzieli się na te o
znaczeniu krajowym (w ramach ECONET-PL) i międzynarodowym. Informacje
na temat obiektów sieci EECONET gromadzi
agenda systemowa CORINE (Europejska
Agencja Środowiskowa (European Envirimental Agency, EEA),Coordination
of Information
on the Environment), którego
siedzibą jest Bruksela.
Sieć EECONET i system CORINE stały się podstawą do
opracowania sieci NATURA 2000. Obejmuje ona w skali
kontynentu
obszary ochrony zwierząt ("Specjalne
Obszary Ochrony [siedlisk]” – SOOs, zwane
też "dyrektywą siedliskową"; ang. Special Protection Areas - SPA)
ze szczególnym uwzględnieniem
ptaków („Obszary
Specjalnej Ochrony [ptaków]” – OSOp,
zwane też "dyrektywą
ptasią", Special
Areas of Coservation - SAC). Każdy z wyzanczonych obszarów
opisywany jest siedmiostopiniowa
skalą (C1 do C7). Obszary te mogą pokrywać się z już istniejącymi
formami
ochrony przyrody) i docelowo mają obejmować 15% powierzchni kontynentu
(w
Polsce, obecnie 8%). Obszary NATURA 2000 są prawnie umocowane
w
naszym
prawodawstwie, jako jedna z form
ochrony przyrody. Najbliżej
nas znajduje się obszar "Dolina
Środkowej Warty"
OSOp
obejmujący fragment doliny
Warty pomiędzy wsią Babin koło Uniejowa i Dębno n. Wartą. Częściowo w
gminie
Zaniemyśl znajduje się także Obszar "Ostoja
Rogalińska"
OSOp,
występujący w całości w dolinie
Warty, pomiędzy Stęszewem, Puszczykowem a Zaniemyślem. W zakresie "Dyrektywy
siedliskowej"
(SOOs)
zadanie ochrony na podobnym obszarze
(bez rejonu Stęszewa) spełnia obszar "Rogalińska
Dolina Warty" i
„Ostoja
Wielkopolska”. Obszar
Chronionego
Krajobrazu "Bagna Średzkie" znalazł się w granicach SOOs "Dolina
Średzkiej Strugi". Żerkowsko
- Czeszewski Park Krajobrazowy
częściowo pokrywa się z SOOs "Lasy
Żerkowsko - Czeszewskie". Na północ od Środy
mamy ponadto SOOs "Uroczyska
Puszczy Zielonki",
"Ostoja
k. Promna",
"Dolina
Cybiny" i "Grądy
w Czerniejewie".
Ustalone
obecnie obszary wymagają jeszcze wg. organizacji pozarządowych
niewielkich zmian, bowiem nie są one w
pełni reprezentatywne dla wszystkich gatunków
i zachowania bioróżnorodności. Jednym ze
skutków takiego stanu
rzeczy stało się publikowanie tzw. Shadow
List,
obszarów, które zdaniem tych
organizacji (WWF,
Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody
„Salamandra”,
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków OTOP i
Klub Przyrodników)
powinny znaleźć
się w sieci NATURA 2000. Obecnie obowiązuje Shadow List 2010 (wcześniej
ShL 2008)
postulująca utworzenie 33 nowych obszarów i
powiększenie
22. (tabela). Szkoda że postulowany przez ShL
2008
obszar Strugi
Średzkiej nie zatwierdzony został w całości bo wraz z obszarem „Lasy
Żerkowsko – Czeszewskie”
i innymi istniejącymi obszarami tworzyłby doskonały
korytarz
ekologiczny, bezpośrednio związany z doliną Warty. Niestety
wśród postulowanych i przyjętych do realizacji przez rząd RP
znalazł się tylko
obszar dolnego biegu Strugi Średzkiej. Nieco strarszą i podobną w
funkcjonowaniu do sieci NATURA 2000
jest sieć EMERALD,
która obejmuje wszystkie kraje Konwencji Berneńskiej.
Pozwala to
na tworzenie spójnych obszarów np. w Szwajcarii.
Inna
ciekawa formą, nie mającą skutków prawnych w Polsce (nie
jest
uznana forma ochrony wg Ustawy) są Międzynarodowe Ostoje
Ptaków
- (International Birds Areas - IBA). Obszar Strugi Średzkiej i
Maskawy uznany
został w 2010r. jako jedno z miejsc cennych dla ptaków w
okresie lęgowym i podczas wędrówek. Zaobserwowano
tutaj m.in. lęgowisko bąka,
gegawy, błotniaka stawowego, żurawia, rycyka, rybitwy białowąsej
oraz koncentracji ptaków w czasie wędrówek:
łabędzia niemego, świstuna,
cyraneczki i łyski. Obszar
ten od Krzyżownik, Dachowej i Szczodrzykowa na
płn.-zach do końca O.Ch.K „Bagna Średzkie na płd-wsch nazwano
"Dolina
Średzkiej Strugi i Maskawy" (ozn. PL169). Co ciekawe obszar ten tylko
częściowo pokrywa się z ustanowionym SOOs "Dolina
Średzkiej Strugi"
(w części środkowej i zach.) ale sięga także dalej na
wschód, obejmując
stawy miłosławskie. Podobny obszar znajdował się na ShL 2006
postulowanych obszarow NATURA 2000. Z kolei w
opracowaniu ekofizjograficznym
Wielkopolskiego
Biura Planowania Przestrzennego jako miejsca ważne dla
ptaków znalazły się „Dolina
Średzkiej
Strugi i pola koło Bieganowa” (ozn. 35), „Dolina
Maskawy koło Nietrzanowa” (ozn.
34), „Stawy
w Miłosławiu” – 35, „Dolina
środkowej Warty” – 37, „Żerkowsko
– Czeszewski P.K. od Warty na południe”
– 56). Szkoda że wszystkie te obszary
tzn. IBA, NATURA 2000 i ShL 2008 nie
zostały zintegrowane w ramach jednolitego obszaru NATURA 2000. Póki co, niejako na
pocieszenie warto
zaznaczyć, że olbrzymi potencjał doliny Warty pomiędzy Nowym Miastem a
Śremem,
który do tej pory nie podlegał ochronie planuje się objąć
ochroną w ramach Obszaru
Chronionego Krajobrazu Pradolina Warciańsko - Obrzańska. Kończąc
ponownie Konwencją Ramsarską ze smutkiem można stwierdzić, że
póki co nasze
„Bagna Średzkie” trafić na listę szans wielkich nie
mają, bo spośród wielu
obszarów wodno – błotnych w naszym kraju na liście
znajdują się tylko: Rezerwat
Jezioro Świdwie (woj. zachodniopomorskie) Słowiński
Park Narodowy, Rezerwat
Jezioro Siedmiu Wysp (woj. warmińsko –
mazurskie), Rezerwat
Jezioro Łuknajno (woj. warmińsko – mazurskie), Biebrzański
Park Narodowy
(woj. podlaskie), Rezerwat
Jezioro Karaś (woj. pomorskie), Rezerwat
Stawy Milickie (woj. dolnośląskie) i Park
Narodowy Ujście Warty we
fragmencie.
Lista ta jak widać jest stosunkowo krótka, lecz być może
kiedyś
znajdą się na niej „Bagna Średzkie”. * * *
|
 |
 |
Natura - Kultura - Dziedzictwo - Ocalenie. PDF Artykuł ŚKK w nr 97, 98, i 99. (2/2020, 3/2020, 4/2020) |
| Jeziora powiatu średzkiego | ||
 |
| Rzeki powiatu średzkiego | ||
 |
 |
 |
* * *
 |
 |
| Oficjalne logo OChK Bagna Średzkie | Folder poświęcony średzkiemu obszarowi chronionemu wydany w 2005r z inicjatywy Starostwa Powiatowego w Środzie. Wydawcą jest Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra". |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Ochrona
przyrody wokół Środy Wielkopolskiej |
Powierzchnie chronione powiatu średzkiego |
 |
 |
| Szlaki
piesze wokół Środy Wielkopolskiej >> Krajoznawcze otoczenie Środy Wielkopolskiej >> Słownik krajoznawczy Powiatu Średzkiego >> Szlaki kulturowe Ziemi Średzkiej >> Obiekty Ziemi Średzkiej >> |
| Różnice pomiędzy formami ochrony | ||
 |
| Parki Krajobrazowe Województwa Wielkopolskiego. Kolorem pomarańczowym zaznaczono parki trans graniczne (między wojewódzkie), kolorem zielonym park częściowo w granicach powiatu średzkiego. | ||
 |
||
 |
 |
 |
 |
 |